استانداردی که به کم‌فروشی باسکولی پایان داد

استانداردی که به کم‌فروشی باسکولی پایان داد

 با اجرایی شدن بخشنامه سازمان استاندارد مبنی بر تست باسکول‌های ثابت همکف براساس استاندارد ملی 10274 از ابتدای اردیبهشت ماه جاری، شاهد پایان دوران کم‌فروشی باسکولی در بنادر، گمرکات و میادین تره‌بار هستیم.

علم اوزان و اندازه‌گیری بدون شک قدیمی ترین دانش ریاضی بشری بشمار می‌رود و قدمت آن به سابقه فعالیت‌های کشاورزی و بازرگانی برمی‌گردد و بکارگیری آن برای کلیه صاحبان حرف و مشاغل لازم و ضروری بوده تا در جامعه حقی از کسی  ضایع نشود.

در کتاب آسمانی ما قرآن کریم  نیز 23 بار کلمه وزن در سوره های مختلف تکرار شده و خداوند چندین بار در خصوص رعایت دقیق کیل و وزن و حقوق آحاد مردم هشدار داده که این خود بیانگر اهمیت سلامت فضای داد و ستد و لزوم رعایت آن در جوامع اسلامی می‌باشد و اولین شرط این فضا رعایت حقوق مردم و حق‌الناس است. نکته قابل توجه دیگر آنکه؛ یکی از شناخته شده ترین اصول تجارت و داد و ستد از دیر باز تا به امروز اصل برد / برد است.  یعنی کفه ترازوی تولید کننده و مصرف کننده باید یکسان باشد.

حال اگر یکی از این دو کفه به نفع دیگری سنگینی کند، اصل برد / برد مخدوش شده و نارضایتی بوجود می‌آید و خوب می‌دانیم که بی‌عدالتی سرآغاز همه ناهنجاریها، اختلافات و نابسامانی‌ها بشمار می‌رود.  از اینجاست که خداوند متعال بر پیمایش دقیق کیل و وزن و رعایت حقوق مردم تأکید ویژه‌ای می‌فرمایند.  اهمیت این نکته تا بدان حد است که آمده: "ممکن است خداوند از حقوق خود بگذرد، اما از حقوق مردم که بر ذمه افراد است نمی گذرد."

در جوامع امروزی زیر ساخت‌های متعددی شکل گرفته‌اند تا سلامت فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را تضمین نمایند و ضرورت وجودی‌شان زمانی احساس می‌شود که وجود نداشته باشند.  مرکز اوزان و مقیاس و قوانین مربوط به اندازه شناسی یکی از این نمونه هاست.

نکته قابل توجه آنکه مرکز اوزان و مقیاس ایران در سال 1304 و قبل از تأسیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی تشکیل شده و این خود بیانگر نگرش عالمانه پیشینیان ما بوده است.  با این حال بازنگری دوره‌ای و به‌هنگام شدن در این بخش فرایندی ضروری و اجتناب ناپذیر است، زیرا یکی از شاخص های توسعه پایدار و دستیابی به رشد و شکوفایی اقتصادی و تجاری، داشتن استانداردهای لازم و همسو با داده‌های علمی و دانش و فن آوری است.

از آنجایی که اوزان و مقیاس‌ها مبنای مراودات تجاری و اقتصادی هستند، تدوین استانداردهای جدید و بروز نگهداشتن آنها کاملاً ضروری است.  بررسی‌ها نشان می‌دهد که اکثر باسکول‌های الکترونیک کشورمان دارای خطای بیش از حد مجاز بوده و از ویژگی‌های باسکول استاندارد به دورند.

یک محاسبه ساده نشان می‌دهد که اگر برای مثال باسکول یک کارخانه فولاد سازی به طور متوسط در روز 500 توزین داشته باشد و در هر توزین تنها فقط 20 کیلوگرم خطا صورت بگیرد، مجموع خطای باسکول این کارخانه روزانه 10 تن خواهد بود. یعنی حداقل روزی 8 میلیون تومان خسارت به فروشنده و خریدار.

البته به قیمت امروز و ماهانه 250 میلیون تومان و سالانه3 میلیارد تومان به ازای یک باسکول. به یاد داشته باشیم که امروزه بیش از 17 هزار  باسکول در سراسر ایران فعالیت می‌کنند، و باید بدانیم که با وزنه‌های 3 تا 5 تنی نمی‌توان باسکول 50 یا 60 تنی را کالیبره نمود.

نمونه ضرر و زیان بالا در داد و ستدهای کلان دولتی نیز قابل تسری است. در حوزه پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در کشورمان به علت عدم دقت وسایل سنجش، حداقل ضرر و زیانی بالغ بر 300 میلیارد تومان را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، دولت سالانه 11 میلیون تن گندم خریداری و جابجا می‌کند.  یکبار آن را از کشاورز خریداری نموده و به سیلوها تحویل می‌دهد و بار دیگر گندم را از سیلوها تحویل گرفته و به کارخانجات آردسازی، و سپس به مراکز توزیع و نانوایی‌ها تحویل می‌دهد.  سیر این جابجایی و تحویل و تحولات 44 میلیون تن می‌باشد.

حال اگر وسایل سنجش و اندازه گیری دارای خطا باشند، ببینید چه هزینه سنگینی به جامعه تحمیل می‌شود و چه عقوبت و خسرانی در انتظار ماست که نظارت بر قوانین سنجش و مقیاس و اوزان جامعه را به عهده داریم؟ بهانه‌هایی چون عدم وجود لوازم سنجش، تجهیزات کالیبراسیون، نبود کارشناس متخصص، عدم تأمین بودجه موردنیاز و عدم دسترسی به فن آوری‌های روز، دیگر پذیرفتنی نیست.

استاندارد ملی منسوخ شده 747 مربوط به باسکول های جاده‌ای در مقطعی تدوین شد که کلیه باسکول‌ها مکانیکی بوده و باسکول‌های الکترونیکی به بازار عرضه نشده بودند. استاندارد ملی منسوخ شده 747  مختص باسکول‌های مکانیکی است که امروزه تقاضائی برای آنها وجود ندارد.

در این میان صاحبان کالا و تجار و بازرگانان تمایل زیادی به استفاده از باسکولهای الکترونیکی دارند، زیرا این باسکول‌ها از سرعت، دقت، حساسیت و کیفیت بالایی برخوردارند.  استاندارد ملی 10274 که از ابتدای ماه جاری اجرایی شده، نیز دایر بر این اقبال عمومی است.

بدین ترتیب با اجرایی شدن بخشنامه سازمان استاندارد مبنی بر تست باسکولهای ثابت همکف براساس استاندارد ملی 10274 از ابتدای اردیبهشت ماه جاری، دوران کم‌فروشی باسکولی در بنادر، گمرکات و میادین تره‌بار به پایان رسیده است.

این در حالی است که پیش از این، باسکولهایی که در بنگاه‌های اقتصادی مختلف، بنادر، گمرکات، بازارچه های مرزی و در اقصی نقاط کشور نصب و بهره برداری شده‌اند، عمدتاً خطای فاحشی داشته و خسارات هنگفتی به بیت المال، اقتصاد ملی و تولید کنندگان و مصرف کنندگان وارد کرده‌اند.

به هر حال اندازه شناسی استانداردی نیست که ما به آن ببالیم، بلکه الزامی است که باید به آن گردن نهیم و چنانچه قواعد و قوانین آن را رعایت نکنیم نه تنها در عرصه داخلی دچار مشکل خواهیم شد، بلکه در ورود به فعالیت‌ها و تجارت جهانی نیز به مشکلات متعدد برخورد کرده و متحمل ضرر و زیان فراوانی خواهیم شد.

همچنین کم فروشی همانند گرانفروشی یکی از اعمال زشت و مذموم بوده که متاسفانه بعد از اعمال قانون هدفمند کردن یارانه ها در حال شیوع و گسترش است. لذا بر ما و همه اشخاص حقیقی و حقوقی متعهد که دارای وجدان کاری بوده، ضروری است که در سال جهاد اقتصادی و درجهت اجرای حدود الهی و رعایت حقوق شهروندان شایسته از این استاندارد پشتیبانی کرده و نهایت تلاش خود را در اجرایی شدن آن مصروف کنند تا از بابت صحت عملکرد وسایل توزین از خدشه دار شدن وجاهت ملی و بین المللی کشورمان جلوگیری کنیم.